Kierunek Księżyc- kosmiczny wyścig dwóch mocarstw

XX wiek jest epoką intensywnego rozwoju nauki i technologii. Niezwykłość jej polega przede wszystkim na tym, że w czasie jej trwania udało się zrealizować śmiałe marzenia, którymi wcześniej mogli zajmować się jedynie pisarze książek fantastycznych czy fantastycznonaukowych. Do tych najśmielszych marzeń z pewnością należała wizja człowieka podróżującego przez niezmierzoną przestrzeń kosmiczną, stawiającego swe kroki na innych globach i powracającego bezpiecznie do domu. Cały świat zobaczył, że tę wizję udało się zrealizować, gdy w 1969 roku człowiek stanął na ``nieznanym Księżycu, milczącym świadku, który przez całe dzieje człowieka tkwił nad ziemskim światem, odległy, nieosiągalny, niepojęty''.¹ (Rys. 1)

Wszystko zaczęło się od zimnej wojny między Stanami Zjednoczonymi a Związkiem Radzieckim, której celem był prymat ideologii kapitalizmu bądź komunizmu. Każdy z krajów dysponował silnym zespołem naukowym, wpartym fachowcami od technologii rakietowej z pokonanej Rzeszy Niemieckiej. W zespole amerykańskim było 118 niemieckich specjalistów z von Braunem na czele, którzy zdecydowali się powierzyć swoją wiedzę wolnemu krajowi, jakim była Ameryka. Jednak to Związek Radziecki rozpoczął wyścig. Wybudował on pierwszy port kosmiczny o nazwie Bajkonur, gdzie konstruowano i testowano rakiety zdolne unieść się w przestrzeń kosmiczną. Stamtąd 4 października 1957 roku bez żadnej zapowiedzi wystrzelono w kosmos pierwszego satelitę o nazwie Sputnik. Satelita ten ważył 84kg, był wielkości piłki do koszykówki i okrążał Ziemię co 96minut. Dopiero to obudziło Amerykę i zmobilizowało ją do działania. Jednak zanim Amerykanie zdołali wysłać choć pierwszego satelitę w kosmos, co nastąpiło 31 stycznia 1958 roku, Rosjanie wyprzedzili ich aż do tego stopnia, że wysłali na orbitę pierwsze żywe stworzenie - psa imieniem Łajka. Nie zamierzali go jednak sprowadzać na Ziemię i pies żył do czasu wyczerpania się tlenu w kabinie.

Głównym zamiarem było wysłanie człowieka w kosmos. W tym celu Amerykanie powołali w 1959 roku pierwszych przyszłych astronautów - Siódemkę Programu ``Merkury''. Zostali oni wybrani spośród oblatywaczy, a zatem z ludzi testujących nowe samoloty, czyli przyzwyczajonych do stresu i grożącego im przez cały czas niebezpieczeństwa. Rok później również Rosjanie zaczęli trenować swoich pierwszych potencjalnych astronautów, choć tam poza umiejętnościami i zdrowiem, o byciu wysłanym w kosmos decydowało również urodzenie, zgodne z socjalistyczną propagandą. I tak wyścig trwał, a zwycięstwo w pierwszym etapie należało niewątpliwie do Rosjan.

Yuri Gagarin został pierwszym człowiekiem w kosmosie, gdy 2 kwietnia 1961 roku został wystrzelony w kosmos z rosyjskiego portu kosmicznego Bajkonur, w kapsule o nazwie Vostok 1. Swiat został poinformowany o tym fakcie, gdy Rosjanie upewnili się, że Gagarin dotarł na orbitę. Gagarin dokonał pojedyńczego okrążenia Ziemi w 108 min po czym powrócił cały i zdrowy skacząc ze spadochronem ze statku na wysokości 7 km nad Ziemią. Cała misja była automatycznie sterowana i astronauta nie miał żadnej możliwości manewru. Warto jeszcze podkreślić, że Gagarin trenował do roli astronauty przez rok i 29 dni, z czego ledwo przez dwa ostatnie dni wiedział, że zostanie pierwszym człowiekiem w kosmosie.

Drugim człowiekiem w kosmosie, a pierwszym Amerykaninem został Alan Shepard (Rys. 2), członek Siódemki Programu Mercury''. Lecz był on nie tylko pierwszym ``wolnym człowiekiem'' w kosmosie, jak nazywali go Amerykanie, ale i pierwszym, który wylądował na Ziemi w statku kosmicznym dającym astronaucie możliwość sterowania pojazdem, podczas gdy Rosyjscy astronauci musieli używać spadochronu. Miało to miejsce 5 maja 1961 roku, kiedy rakieta Freedom 7 uniosła statek ``Merkury 3'' z astronautą na pokładzie.

Wartym zaznaczenia jest też lot statku kosmicznego Voskhod 1, który był pierwszym mogącym wynieść w przestrzeń kosmiczną więcej niż jedną osobę. Jego pierwszą załogę stanowili: pilot - Vladimir Komarov, Konstantin Feoktistov i Boris Yegorov, który był lekarzem. Był to też pierwszy lot podczas którego astronauci nie mieli założonych kombinezonów kosmicznych. Voskhod stanowił konkurencyjny projekt do Amerykańskiego programu Gemini, który pozwalał wynieść tylko dwie osoby w przestrzeń kosmiczną. Sowieci mieli przez to zamiar znacząco wyprzedzić Amerykanów w podboju kosmosu, a w ramach propagandy zamierzali też wysłać na orbitę fragment komunistycznej flagi z Paryskiej rewolucji z 1871 roku, co jednak w końcu nie doszło do skutku.

Wyścig supermocarstw nabrał największego rozpędu, gdy celem - już wiadomo, że możliwym do osiągnięcia - stał się Księżyc. Walkę o pierwszeństwo stanięcia na tym globie zapoczątkował prezydent USA John F. Kennedy, kiedy 12 września 1962 roku wygłosił chyba najsłynniejsze przemówienie w swoim życiu:

``Decydujemy się na lot na Księżyc. Decydujemy się to zrobić w tej dekadzie i dokonać wiele innych rzeczy, nie dlatego że są one łatwe, ale dlatego że są trudne, bo właśnie te cele posłużą zorganizowaniu i zmierzeniu tego co najlepsze z naszych energii i umiejętności, ponieważ to wyzwanie jesteśmy gotowi podjąć i nie mamy zamiaru go porzucić, zamierzamy je wygrać i inne też.''²

Niestety nie było mu dane dożyć spełnienia obietnicy którą złożył światu, ale to właśnie on zapoczątkował misję Apollo, która miała doprowadzić do lądowania człowieka na Księżycu.

Pierwszą misją, która udała się w okolice Księżyca aby go okrążyć, była misja statku Apollo 8. Działo się to w dniach od 21 do 27 grudnia 1968 roku, a załogę statku stanowili: Frank Borman, Jim Lovell, William A. Anders. Statek wraz z załogą podróżował w stronę Księżyc przez trzy dni, po czym okrążał go przez 20 godzin. Lot ten został istotnie przyspieszony, ze względu na rosyjskie postępy w misji. Była to też pierwsza misja, podczas której nadawono na żywo'' z wnętrza statku dla jednej ze stacji telewizyjnych. Dzięki temu ludzie mogli ujrzeć Ziemię z odległości 313 800 kilometrów, zobaczyć z bliska (z odległości 96,5kilometrów) powierzchnię Księżyca jak i oglądać wschód Ziemi na Księżycowym horyzoncie. Astronauci opisywali też wygląd Morza Spokoju, miejsca przyszłego lądowania człowieka na Księżycu, zaś w wieczór wigilijny obiegły świat słowa ``Na początku Bóg stworzył Niebo i Ziemię'' będące początkiem czytanej przez astronautów Księgi Rodzaju.

Misja Apollo czyniła duże postępy i zdołała wysłała w kosmos już trzeci statek kosmiczny.21 lipca 1969 roku Neil Armstrong jako pierwszy człowiek stanął na Księżycu. Był on członkiem 3-osobowej załogi statku Apollo 11 (Rys. 3), a cała misja trwała od 6 do 24 lipca 1969 roku. Poza Armstrongiem na Księżycu stanął też jego kolega Buzz Aldrin, podczas gdy Collins pozostał na orbicie. Za miejsce lądowania obrano płaski obszar Morza Spokoju (Mare Tranquilitatis). Misja ta stanowiła spełnienie obietnicy prezydenta Johna F. Kennedyego, ktory zapewniał że człowiek stanie na Księżycu jeszcze w latach sześćdziesiątych jak i zapewniała zwycięstwo Amerykanów w wyścigu kosmicznym. Aby oddać atmosfęrę tamtych czasów i odtworzyć reakcję świata na to dokonanie, dobrze jest przytoczyć fragment artykułu z 25 lipca 1968 roku w magazynie Times:

``Biało ubrana postać, niczym zjawa, schodzi powoli z drabiny. Osiągnąwszy ostatnim stopień zanurza się ona w wazo-kształtny cień Orła, module księżycowym Apolla 11. Wtedy wyciąga ona swoją lewą stopę, z ciekawością i napięciem jakby sprawdzała wodę w basenie - i faktycznie, testuje przecież zupełnie nowe środowisko dla człowieka. Ta szukająca po omacku stopa odziana w ciężki, wielowarstwowy but pozostawi niezatarty ślad w umysłach milionów, którzy oglądają ją w telewizji, jako symbol ludzkiej determinacji by kroczyć - i zawsze przeć do przodu - naprzeciw nieznanemu.''³

Inną misją Księżycową o której warto wspomnieć jest lot statku Apollo 13, a którego załogę stanowili: Jim Lovell, Jack Swigert i Fred Haise. Misja ta miała miejsce w dniach od 11 do 17 kwietnia 1970 roku. Statek zdołał szczęśliwie wystartować, ale dwa dni po starcie doszło do wybuchu w module serwisowym, przez co statek zaczął tracić tlen i energię. Załoga została zmuszona porzucić myśl o lądowaniu na Księżycu i użyć modułu Księżycowego jako łodzi ratunkowej. Moduł ten jednak nie był przygotowany do przewozu aż trzech osób, a także załoga dysponowała tylko minimalną mocą, przez co musiała oszczędzać na ogrzewaniu i na oświetleniu co w warunkach przestrzeni kosmicznej stanowiło prawdziwą udrękę. Pomimo wielu trudności udało się wszystkich bezpiecznie sprowadzić na Ziemię.

Prawdziwe ukoronowało Księżycowych misji kosmicznych stanowiła połączona misja Amerykańskiego programu Apollo i Rosyjskiego Soyuz. Był to również najbardziej widoczny znak zakończenia zimnej wojny. Jego Rosyjską załogę stanowili: Alexei Leonov, Valery Kubasov, Tom Stafford, zaś Amerykańską: Vance Brand i Deke Slayton. Misja ta miała miejsce od 15 lipca tj. startu statku Soyuz 19, przez 21 lipca, kiedy wystartował statek Apollo 18, aż po 24 lipca 1975 roku. Niestety, był to też koniec programów kosmicznych, w ramach których człowiek stawał na innym globie.

Załoga	Data	Statek	Wydarzenie
Yuri Gagarin	2 kwietnia 1961	Vostok 1	Pierwszy człowiek w kosmosie
Alan Shepard	5 maja 1961	Mercury 3	Pierwszy Amerykanin w kosmosie
Valentina Tereshkova	16 czerwca 1963 - 19 czerwca 1963	Vostok 6	Pierwsza kobieta w kosmosie
Vladimir Komarov Konstantin Feoktistov Boris Yegorov	12 października 1964 - 13 października 1964	Voskhod 1	Pierwsza wieloosobowa misja kosmiczna
Frank Borman Jim Lovell William A. Anders	21 grudnia 1968 - 27 grudnia 1968	Apollo 8	Pierwsze okrążenie orbity Księżyca
Neil Armstrong Michael Collins Buzz Aldrin	6 lipca 1969 - 24 lipca 1969	Apollo 11	Pierwsze lądowanie na Księżycu
Jim Lovell Jack Swigert Fred Haise	11 kwietnia 1970 - 17 kwietnia 1970	Apollo 13	Odwołanie lądowania na Księżycu z powodu wypadku.
Gene Cernan Ron Evans Harrison Schmitt	7 grudnia 1972 - 19 grudnia 1972	Apollo 17	Ostatnie lądowanie na Księżycu
Alexei Leonov Valery Kubasov Tom Stafford Vance Brand Deke Slayton	15 lipca 1975 - 21 lipca 1975 (Soyuz 19) i 24 lipca 1975 (Apollo 18)		Pierwsza połączona misja Sowiecka i Amerykańska

Choć misja generalnie stanowiła ogromny sukces nie tylko dla Stanów Zjednoczonych i Związku Radzieckiego, ale i dla człowieka jako takiego, niekiedy przychodziło zapłacić na nią najwyższą cenę. Zatem należało by wspomnieć i o tych co oddali swoje życie dla tej sprawy: