Widmo

Przyjrzyjmy się dokładniej continuum widma kwazarów. Rozciąga się ono w polishzakresie od około 10⁸ Hz do 10²⁷ Hz. Możemy je podzielić na dwa rodzaje. Kwazary radiowo głośne mają nietermiczne continuum: w zakresie od radiowego do nadfioletu, powstałe w wyniku emisji synchrotronowej, a w przypadku wyższych energii mechanizmem emisji jest odwrotny efekt Comptona i produkcja par cząstka-antycząstka. Kwazary ciche radiowo emitują głównie w zakresie 0,01 - 1 m - termicznie, a w drugiej kolejności w zakresie 1 - 100 m - to emisja termiczna od pyłu. Do tego dochodzi silnie nietermiczna emisja w zakresie X i słaba radiowa. Jest to ogólnie przyjęty podział, choć bardzo subiektywny, ponieważ obiekty zwane cichymi radiowo mają często i tak większą emisję w tym zakresie nią normalne galaktyki. Charakterystyczną cechą kwazarów jest nadmiar światła w nadfiolecie (big blue boom), który słabnie dopiero przy bardzo wysokim redshifcie (z > 2,2). Tę zagadkową sprawę rozwiązał Shields (1978), który pokazał, że ta emisja może pochodzić od continuum geometrycznie cienkiego, lecz optycznie grubego dysku akrecyjnego. Model ten bardzo dobrze pasował do obserwacji.

Teraz możemy przejść do obserwacji w zakresie radiowym, jako że umożliwiły one poznanie morfologii radiowo głośnych kwazarów (10⁴¹ - 10⁴⁶ erg/s). Posłużyły temu obserwację prowadzone metodą VLBI, której rozdzielczość dochodzi aktualnie do ułamka milisekundy łuku i w których to badaniach uczestniczy toruński radioteleskop. Podstawowymi, obserwowanymi strukturami są: jądra (cores), dżety (jets), rozległe obszary aktywne radiowo (lobes), oraz występujące w nich gorące plamy (hotspots).

Jądro w kwazarach stanowi prawie całe źródło jasności radiowej. Gdy się je obserwuje z rozdzielczością 0.1 sekundy łuku, to pokrywa się ono z obserwacjami optycznymi. Dzięki technice VLBI możemy je rozdzielić na składniki: zwarte jądro i dżeto-podobna struktura (jedna lub więcej). Ta struktura, została znaleziona w większości kwazarów i zakłada się, że obserwując z odpowiednio dużą rozdzielczością wszędzie ją znajdziemy.

Z reguły obserwuje się dwa rozległe obszary aktywne, symetrycznie rozłożone po przeciwnych stronach jądra. Na zewnętrznych brzegach tych obszarów tworzą się gorące plamy, czyli miejsca intensywnej emisji. Rozmiar całości to setki kpc, choć zdarzają się obiekty o rozmiarach kilku Mpc (przykładowo 4 Mpc dla 3C236). Elementem łączącym są dżety: wąskie struktury, które transportują energię z kwazarów na zewnątrz. Ich rozmiary są w zakresie od kilku pc do kilku kpc i charakteryzują się wysoką polaryzacją. Ich jasność radiowa to mały ułamek całej radiowej jasności obiektu, stąd muszą one transportować energię w bardzo wydajny sposób.

Rys.6. Obraz kwazara 3C345 w zakresie radiowym